طرح مطالعه و ساماندهی میدان بهارستان تهران با تکیه بر بازآفرینی فضای شهری

میدان بهارستان را از یک سو به مثابه یک میدان پرازدحام و آشفته در مرکز تجاری ـ اداری تهران امروز می توان درک کرد و از سوی دیگر به مثابه یک سایت منحصربه فرد میراث فرهنگی که در سده ی اخیر نقشی محوری در تحولات تاریخی ـ اجتماعی پایتخت بازی کرده است. مسأله این است که پیوند بین این دو سویه ی معاصر و تاریخی از هم گسیخته شده و بهارستان به مرور زمان از هویت خود جدا افتاده است. میدانی که می بایست مجموعه ها، بناها و یادگارهای بی نظیر واجد ارزش فرهنگی و تاریخی پیرامون خود را به یکدیگر پیوند می داد و از این طریق به نقطه ی کانونی یک فضای شهری غنی در قلب تپنده ی پایتخت بدل می گشت، پس از پشت سر گذاشتن طوفان توسعه شهری در سده ی اخیر به عرصه ای شلوغ و بی سامان از تردد و کسب وکار تقلیل یافته است. هدف این پایان نامه در قدم اول بیرون کشیدن ایده های مرمت و طراحی شهری از دل مطالعه ی تاریخی میدان بهارستان و در قدم بعدی ارائه ی طرح ساماندهی آن برای حل مسائل معاصر با تکیه بر رویکرد بازآفرینی فضای شهری ست. بدین منظور، ابتدا ضمن خوانش پیشینه ی تاریخی و با تکیه بر تصاویر و نقشه های قدیمی، سیرتحولات کالبدی و فضایی میدان در قالب شش پرده ی پی درپی (از اوایل دوران قاجار تا پایان پهلوی دوم) بازسازی شده و سپس وضع معاصر میدان از طریق کار میدانی مورد بررسی و آسیب شناسی قرار گرفته است. بر این اساس چهار ایده ی اولیه به عنوان نقاط عزیمت طرح ساماندهی ارائه گردیده: (1) بازآفرینی میدان بهارستان به مثابه موزه ی معماری دوران تحول ایران (2) بازآفرینی میدان بهارستان به مثابه جلوخان باغ های تاریخی پایتخت (3) بازآفرینی میدان بهارستان به مثابه پیوندگاه فضاهای فرهنگی‎ـ تاریخی اطراف و (4) بازآفرینی میدان بهارستان به مثابه مکان وقوع رویدادهای سرنوشت‎ ساز تاریخ معاصر ایران. در انتها، با تکیه بر این مبانی چهارگانه، طرح ساماندهی میدان در قالب موارد زیر پیشنهاد شده است: (1) تقویت شبکه ی پیاده (از طریق تأکید بر شبکه دسترسی قطار درون شهری، تعریف مجدد مسیرهای پیاده و اصلاح حرکت سواره) (2) تقویت فضای مرکزی (از طریق تجدید ساختار فضایی میدان، محوطه سازی، طراحی منظر شهری و بازسازی آیکون های تاریخی) (3) ساماندهی فضایی بدنه ها (از طریق ایجاد گشودگی ها و پیوند دادن محوطه های باز بناهای دولتی پیرامون میدان با میدان و ایجاد فضاهای دسترس پذیر برای عموم) (4) ساماندهی کالبدی بدنه ها (از طریق پیرایش نماها، تجرید اشکال، بازسازی ریتم ها و اصلاح خط آسمان) (5) ساماندهی بافت (از طریق نوسازی ساختمان های فرسوده و بهسازی ساختمان های واجد ارزش نسبی) و (6) احیای باغ های تاریخی (از طریق تقویت محورهای سبز در امتداد باغ های کهن).